Paşînyan  bawerîyê di nava  Yektîya Avrasîyayêye Êkonomîkî de ji bo Ermenîstanê pir  girîng hesab kirîye

Komara Ermenîstanê ji 1 ê meha çileya sala 2024 a wî serokatîya sazîyên Yektîya Avrasîyayêye Êkonomîkî   qebûl kir, ku her dewlet di avakirina qada hevpar ya hevkarîya aborî de roleke girîng dilîze. Ev yek di sala 2024 a di axiftina serokwezîrê Ermenîstanê Nîkol Paşînyan de ji serokên welatên endamên  Yektîya Avrasîyayêye Êkonomîkî  re hatibû gotin, bi minasebeta serokatîya Ermenîstanê di organên rêxistinê de.

Peyamê de hatîye gotinê: “Serokatîya Komara Ermenîstanê hevdemî  29 ê gulana sala 2014 ada ji bo dehsalîya îmzekirina peymana yekîtîya aborî ya Avrasîyayê. Di deh salên xebata Yekîtîyya Avrasîyayêye Êoknomîkî  de, di hemî warên hevkariyê de encamên girîng hatin bidestxistin. Di heman demê de, çend mijarên girîng ên stratejîk hene, ku bêyî çareserkirina wan ne gengaz e ku avakirina herêmek aborî ya yekbûyî ya bi bandor pêk bê.

Tenê bi koordînasîyona hewildanên welatên endamên  Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî em ê karibin modeleke hevkarîya aborî ya him bi îstîqrartir ji bo nifşên paşerojê biafirînin, bêyî tevlêbûna wan bi veguheztinên sîyasî yan gêopolîtîk.

Bêîstîqrara heyî ya aborîya cîhanê pêdivî bi pêdaçûnek li prînsîb û amûrên danûstendina aborî heye. Di bin van şert û mercan de, divê em herî zêde hewil bidin ku ji bo berjewendîya hemwelatî û karsazên welatên me, karûbarê tevahî ya  Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî mîsîyoger bike.

Ez dixwazim tekez bikim ku heta sala 2030 î di çarçoveya Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî de daxuyanîya pêşveçûna bêtir pêvajoyên aborî û heta  sala 2045 a girîngîya “Rêya aborî ya Avrasyayê” ji bo herêmê, ku rêgezên pêşîn yên pêşkeftina  Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî formûle dike.

Di sala niha de, em bi peywirek girîng re rû bi rû ne: Pêşxistina plana çalakiyê, ku dê mekanîzmayên berbiçav ji bo bicîhanîna Danezanê eşkere bike, ku dê bi giranî pêşkeftina stratejîk a Yektîya Avrasîyayêye di dema navîn û dirêj de diyar bike.

Bi taybetî di sala serokatîya komara Ermenîstanê di yekîtîya aborî ya Avrasîyayê de, ez dixwazim balê bikşînim ser pêwîstîya çareserîya çend pirsgirêkên girîng yên yekîtîya aborî ya Avrasîyayê.

Yek ji rêgezên pêşîn, dabînkirina ewlehîya enerjîyê ye. Pêwîste bilez damezrandina sûkên hevpar yên elektrîk û çavkanîyên enerjiyê, bi prînsîpên çalakîyê yên necudakar, bibe yek ji bingehên mîsogerkirina şert û mercên wekhev ên çalakiya aborî ji bo hemî welatên endamên Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî.

Di şert û mercên kêşeyên aborî yên cîhanî û potênsîyala berbiçav ya komplêksa çandinî-pîşesazîya welatên me de, ez girîngîyek mezin didim dabînkirina ewlehîya xwarinê ya Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî.

Paqijkirina gihîştina domdar ya hilberên xwarinê yên bi kalîte û ewle ji bo nifûsê pêkhateyek girîng a pêşkeftina aborî û civakî ya domdar a welatên endamên Yekîtîya Avrasîyayê ye. Ez pêwîst dibînim ku xebata pêşxistina bernameyeke birêkûpêktir û objektîftir bidomînim, ku dê di şert û mercên qeyranên potansiyal de li ser bingeha prînsîba peydakirina xwarinê ya pêşîn be.

Pêwîst e heta radeya herî zêde ji potênsîyela derbazbûnê ya Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî û derfetên cîhê erdnîgarî ji bo ketina bazarên bîyanî, ku niha ji hêla welatên endam ve têra wan nayê bikar anîn, bê bikaranîn. Ji bo pêşxistina binesazîya veguhestina Avrasyayê û hinartina kelûpelan ji bo welatên sêemîn, ji bo karanîna potênsîyala têkilîyên bi rêxistinên navneteweyî û înstîtûyên geşepêdana navneteweyî re di asta herî zêde de hewce ye ku hewildanên zêde bêne kirin.

Di vê çarçoveyê de, pêkanîna serketî ya projeya perspektîv “Xaçerêyên Aşitiyê”, ku ji hêla Komara Ermenîstanê ve hatî pêşniyarkirin, dê rolek girîng bilîze di bidestxistina armancên diyarkirî de ji bo dabînkirina veguheztina transît li ser rêyên veguheztina navneteweyî ya Avrasîyayê.

 “Xaçerêya aştîyê” dikare welatên herêma me bi otoban û rêyên hesinî, lûleyên gazê û xetên elektrîkê ve girêbide.

Ez xurtkirina asta bawerîyê bi bingehîn girîng dibînim. Ji bo bidestxistina encamên xwestî, pêdivî ye ku rêziknameya gumrikê bê başkirin, li gorî pratîka qanûnî, kêmkirina gumrik û tedbîrên din yên kontrolkirina dewletê li ser tiştên ku ji hêla welatên endam ve di nav axa gumrikê ya Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî de têne derxistin, destnîşan kirin û pêşxistina sîstêmeke yekgirtî ya derbasbûna gumrikê.

Rakirina tevahî astengên heyî yên di bazirganîya hevbeş de pêşînek mecbûrî ye. Her weha divê em bala xwe bidin wan rewşên bi pirsgirêk ku wek asteng nayên binavkirin, lê bandorek neyînî li ser bazara navxweyî dikin. Di heman demê de, bendên cihêreng yên peymana yekîtîya aborî ya Avrasyayê rê didin welatên endam ku tedbîrên sînordar yên yekalî destnîşan bikin, ku dibe sedema xerabûna bazara hundurîn ya  Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî û avakirina şert û mercên dijwar yên pêşbînîkirî ji bo nûnerên karsazîyê. Ez wisa difikirim ku xala 29 a  ya peymana yekîtiya aborî ya Avrasyayê dogmatîk e û divê li gorî rastî û şert û mercên nûjen yên çalakîya aborî bê adaptekirin.

Nebûna tixûbek hevbeş bi welatên Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî re ji bo Komara Ermenîstanê hin zehmetî û zirarên aborî çêdike. Ji alîyekê ve ji bo Ermenîstanê dijwariyek e, ji alîyê din ve ji bo Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî firsend e. Heger em bi alîkarîya têknolojîyên nûjen, veguheztin û girêdana îdarî mîsîyoger bikin, dê derfeta me hebe ku têkilîyên bi welatên sêemîn yên eleqedar re kûrtir bikin, ku ev yek ji bo pêşkeftin û bihêzkirina pêşerojê ya  Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî hewcedariyek bingehîn e.

Dema ku em li ser pêdiviya pêwendiya aborî ya bêtir ji bo dabînkirina xweşiya civakê dipeyivin, pêdivî ye ku meriv rola girîng ya ku ji dîjîtalîzmê re hatî dayîn, ku dibe hêzek girîng a pêşkeftina aborî ya Yekîtîya Avrasîyaye Êkonomîkî, bê hesibandin.

Ji bo pêşdabirina berjewendîyên aborî ez girîngîyeke taybet didim berfirehkirina erdnîgariya têkilîyên aborî yên derve yên Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkî. Tevlêbûna dewletên çavdêr di cîh bi cîhkirina projeyên hevbeş, hevkarîya berjewendîxwaz bi welatên sêem yên eleqedar, rêxistinên herêmî û navneteweyî re di warên berjewendîyên dualî de, li gor sozên me, ne tenê dê bibe alîkar ji bo berfirehkirina bazirganîya hevbeş, belkî dê zêdetir bibe, balkêşîya veberhênanê ya welatên me.

Komara Ermenîstanê li ser bingeha cîhê xwe yê erdnîgarî, girîngîyeke taybet dide cîh bi cîhkirina pratîkî ya zêdetir ya peymana berfireh ya bi Îranê re. Tecrûbeya peymana demkî ya bi Îranê re bi awayekî zelal balkêşîya sûka Îranê û îhtîmala kûrkirina hevkarîyê nîşan dide.

Pêşkeftina ku di danûstandinên bi Misirê, Yekîtîya Mîrtîyên Ereba  û Îndonêzyayê re hatî bidestxistin dê di demek nêzîk de rê bide ku bikeve qonaxa dawîn û dê bibe hêzek nû ji bo yekbûna  Yekîtîya Avrasîyayêye êkonomîkî di aborîya cîhanê de.

Ez her weha pêşwazîya geşepêdana dîyaloga tevlîhev bi Hindistanê re li ser rojeva aborî û berfirehkirina hevkarîyên bazirganî û aborî, berdewamkirina xebatê di van rêgezên pêşîn û paşerojê de wekî Komara Gel ya Çînistanê û Komara  Vîyetnamêye Sosîyalîstî dikim.

Ji bo pêkanîna tam ya destpêşxerîyên navborî xebateke bibandor û xweş ya komîsyona aborî ya Avrasyayê girîng e.

Di vî warî de, ez pêwîst dibînim ku bandorkerîya çalakîya komîsyona aborî ya Avrasyayê zêde bike, di nav de hilbijartina pêrsonelên pispor û başkirina domdar ya fonksîyona wê.

Ez bawer im ku pêşkeftina hevkariya wekhev di çarçoveya Yekîtîya Avrasîyayyêye Êkonomîkî de divê di dawîyê de ji bo afirandina şert û mercên rehet ji bo meşandina karsazîyê û bi tevahî pêkanîna potansiyela mirovî xizmet bike. Ez hêvî dikim ku di sala 2024  de hevkarî û piştgirîya welatên endamên  Yekîtîya Avrasîyayêye Êkonomîkîyê hebe, di pêkanîna praktîkî ya înîsîyatîva serokatîya Ermenîstanê de”.