Tirkîya îsal sedsalîya komarê dide kifşê. Ji van sed salan bîst salin, bi vî rengî, serokê neguherî yê Tirkîyayê, serokwezîr û serokkomarê wê demê Recep Tayîb Êrdogan, hukum kirîye. Li hilbijartinên vê dawîyê yên serokomarîyê da, Êrdogan bi têkbirina serokê muxalefetê Kiliçdaroglu, erka xwe dubare kir. Meclîs jî ket bin kontrola Êrdogan.
Hilbijartina ji sedî 52-48 dikare ji bo Êrdogan ji bo domandina sê stûnên ku di van salên dawîn de bûne bingehek ji bo pêşanînên sîyaseta derve ya Tirkîyayê, tevlîhevîya hêza dijwar û dîplomasîya adapteyî.
Tirkîya û NATO
Li gorî her tiştî NATO dê bi berdewamî bibe kevirê bingehîn yê ewlekarîya Tirkîyayê, bi berçavgirtina peywendîya telefonî ya Êrdogan û Baydên piştî hilbijartina careke din Êrdogan û dûpatkirina îradeya Tirkîyayê ya ji bo kirîna firokeyên F-16. Piştî wergirtina tawîzan li ser hevkarîya berevanîyê û grûpa têrorîstî ya Partîya Karkerên Kurdistanê (PKK), parlêmana Tirkîyayê di meha adarê de endamtîya Fînlandîyayê pesend kir. Di heman demê de, qanûnên nû yên li dijî têrorê yên Swêdê dê meha bê bi tevahî bikeve merîyetê, îhtîmala endametîya Swêdê hîn zêdetir bike û helwesta dostane ya Tirkiyê destnîşan bike. Enqere jî li gel wê yekê ye ku Ûkrayna û Gurcistan jî tevlî tifaqê bibin.
Di heman demê de Êrdogan neçar dimîne ku li enîyên Sûrîyayê, Lîbyayê û Qafqasyayê bixebite û bi Moskovayê, Têhranê, Şamê û hêzên din yên herêmê re bi gavên “sînordar” û “danûstendinê” bilîze, bêyî ku hêvîya alîkarîyên girîng ji Rojava bike. Paralel wê jî herêma Behra Spî û Êgeyê ye, ku hevrikên Tirkîyayê Yûnanistanê û Qibrisin. Li wê herêmê, îtîfaqên NATO-Yûnanistan û Yûnanistan-Amêrîka li ber çavan bê girtin, Êrdogan dê ji “peymanên” muhtemel re “vekirî” be.
Mîrata sûranîya
Ji bo Êrdogan Sûrîya wek “mîrata” daxwazên wî yên nêoîmpêryal derdikeve pêş. Bi kêmanî, plana Êrdogan ew e ku yekîneyên çekdar yên girêdayî KKK-ê ji sînorên Tirkîyayê vekişîne û di heman demê de hêsankirina vegera bi ewle ya hejmareke girîng ji penaberên Sûrîyayê bo welatê xwe. Kîjan tevlîhevîya xweşîyên dîplomatîk û gefên leşkerî rêberê Sûrîyay Beşar el-Esed neçar dike ku garantî bide parastina penaberan û ewlehîya sînor. Penaberên Sûrî û netewperestên tirk di hilbijartinên vê dawîyê de piştgirîya Êrdogan kirin, û Êrdogan hest bi erkê her duyan dike, ku ewê hewil bide ku bi dawîkirina kontrola KKK li deverên sînorî û dûrxistina Esed ji planên têkbirina opozîsyona Sûrîyê yan tepeserkirina penaberan pêk bîne.
Êrdogan ji kampanyaya xwe ya ji nû ve hilbijartinê bi erkek giştî ya têr xurt, tîmek polîtîka derve ya bi tecrûbe, erêkirina nêzîkatîya xwe ya muhafezekar-neteweperest û hin rezervên sîyasî ji bo rîskan derdikeve holê.
Pansîya rûsî-ykraynî
Serkeftina Êrdogan hem di têkilîyên bi Rûsyayê û hem jî bi Ûkraynayê re tê wateya “berdewamîya” rêgeza sîyasî. Helwesta nezelal ya Tirkîyayê di derbarê êrîşa Rûsyayê ya li ser Ûkraynayê de (bazirganî û pêşxistina hevkarîya aborî bi ya yekem re, di heman demê de piştgiriya xweparastinê ya duyemîn) îhtîmal e ku neguhere. Dikare were texmîn kirin ku di mijara parlamêntoyek nû, pir neteweperesttir de, mijara tatarên Qirîmê û civakên din yên tirkên ku ji hêla rayedarên dagirker yên Rûsyayê ve li Ûkraynayê hatine cudakirin û çewisandin, dê di nîqaşên sîyasî yên navxweyî yên Tirkîyayê de roleke mezintir hebe. Lê ev yek ne mimkûn e, ji ber ku him zehmetîyên aborî yên Tirkîyayê û him jî rewşa gêopolîtîk ya li herêmê pêwîstî bi hevkarîya wê ya nêzîk bi Rûsyayê re heye. Çareserîya pirsgirêka penaberên Sûrîyayê, vegerandina rezervên banka navendî yên kêmbûyî û pirsgirêkên kombûyî yên bi Ştatên Amêrîkayêye Yekbûyî û Yektîya Avropayê re, her çi dibe bila bibe, wê Rûsyayê di nav hevkarên sereke yên Tirkîyayê de bihêle. Êrdogan di rojên dawî yên kampanyayê de wiha got: “Têkilîyên Tirkîyayê yên bi Rûsyayê re ji têkilîyên bi Amêrîkayê re ne kêmtir girîngin”.
Di heman demê de, projeyên heyî yên bi Ûkraynayê re, nemaze di warên pîşesaziya berevanîyê û hevkarîya leşkerî de, dibe ku bêne domandin.
Berhevkirinî
Berjewendîyên Êrdogan yên Tirkîyayê berjewendîyên wê ne, sîyaseta derve ya xweser û serbixwe. Êrdogan bi îhtîmaleke mezin wê ronahîya kesk ji endamtîya Swêdê ya NATO yê re veke. Flirting bi Pûtîn re jî dê berdewam bike da ku rola navendî ya Enqereyê di pêvajoyên danûstandinên şer yên rûs-ûkrayînî de mîsoger bike.
