Herêma Araratê: “Axa Marsê”: ji meha pdarê pê ve, astronot wê di zinarên Marsî yên Ermenîstanê de bên îzolekirin
Li ser Gerstêrka Dayîkê cêribandin têne kirin da ku xewna mirovan ya gihîştina Marsê bibe rastî.
Çalakîya sereke ya “hestkirina” Gêrstêrka Sor dê îsal li Ermenîstanê bê kirin. Ji 12 ê adara sala 2024 a pê ve kevirên bêhempa yên herêma Araratê dê ji bo mehekê bibin kopyaya erda Marsî ya li ser rûyê erdê.
Gêrnot Gromêr, serokê “Forûma fezayê ya Aûstrîyayê” ku berpirsîyarê cêribandinê ye, wêneyên pir dişibin 2 cîhan bi rîya ragîhandina ji dûr ve nîşan dide, dibêje: li xwe bigerin, ger ne ji şînîya ezman bûya, hûn difikirin ku ew heman kevir bûn.
Mîsyona îsal ya ji bo cêribandina şert û mercên jîyanê yên gêrstêrka dûr navê AMADEE 24 bû. Ji alîyê Ermenîstanê ve destpêker û organîzatorê projeyê Hayk Aslanyan dîyar dike ku amûrên cêribandinên zanistî ji xwe li Ermenîstanê ne.
“Amadekarî ber bi dawîbûnê ve diçin, wek hemû bûyerên girîng di rojên dawî de jî serpêhatî diqewimin. 1 hefteya dawî de tenê di dema veguhestina kargoyê de baran barîya. Rêyên wê derê ax in û di gihandina amûran a îstasyona Marsê de hin astengî derketin. Lê encam erênî ne, hemû alav li cihê xwe ne, 2 kontêynir ji Vîyênayê gihîştin “Marsê”.
Di du konteynirên barkirinê yên bi pîvana standard de amûrên ku dê alîkarîya 6 astronotên cîgir yên ku ji welatên cîhê hatine hilbijartin bikin hene ku xwe li gerstêrka Marsê hîs bikin. Di nav wan de alavên taybet, rover û alavên din yên robotîk hene ku dê nimûneyên axa Marsî kom bikin, lê bi rastî axa Ararat.
Astronot wê di îstasyoneke fûtûrîstîk de bijîn ku 1 mehekê li ber şert û mercên Marsîyayê bisekinin. Ez ji Hayk Aslanyan dipirsim qereqola “Ji paşerojê ber bi îro ve çû” çawa ye.
– Weke avahîyek ji 3 beşan pêk tê ji çîyê derdikeve. Xebatên avakirina qereqolê yên sereke qedîyan.
– Û zincîra ewlehîyê çawa hat avakirin? Ma em dikarin bêjin ku dê kes nikaribe biçe wir?
– Herêm dê 24 sehetan bi temamî ji alîyê kamerayan ve bê şopandin. 7 opêrator dê ji navenda kontrolê temaşe bikin. Ew tenê ewlehîya ku ji hêla me ve tê peyda kirin, ji hêla sazîyên rêveberiya xweserîya herêmî ve tê dayîn.
Kevirên ermenî yên “cêwî” yên erda Marsî dê bi hefteyan di navenda bala pîşesazîya hewayî ya cîhanî de bin. Berdevka AMADEE 24 Monîka Fîþêr dibêje rojnamevanên ji Almanyayê, Avstraîayê û çend welatên din wê bên Ermenîstanê.
Seroka bernameyê li Ermenîstanê Gayanê Hakobyan bi berfirehî diîar dike ku berîya tecrîda rasteqîn medyaya ermenî û navneteweyî dê karibin pêvajoya ku astronot cil û berg li xwe dike, bi kincên fezayê dimeşe û bi rovera Marsê re dixebitîne, bikişîne.
“Nêzîkî 3 sehetan dest bi lixwekirina cilan dikin, 3-4 sehetên din jî kincên xwe ji xwe dikin. Bi qasî 43 kîlo cil e. Ew wê bi îskeletonek eksê li xwe dikin, ji ber ku me ronahiya gravîtasyonê mîna li Marsê, li gerstêrka erdê nîne”.
Piştî bidawîbûna bûyerê, yên ku bi ceribandina zanistî re ne têkildar in dê nikaribin nêzîkî malperê bibin. Dê her tişt bê kirin da ku tenê astronot, rover û dron li ser cîhê ducan ya gerstêrka nejîyankirî bin.
“Tu kes ji bilî tîmê piştgirîyê, ku dê pir nêzikî qereqola fezayê nebe da ku simûlasyon û îzolasyonek bêkêmasî peyda bike. Ew ê bi 15 cêribandinên zanistî ku di nav wan de yên ermenî jî hene, bi qasî 1 mehekê bixebitin. Wê 5 ê nîsanê de ji tecrîdê derkevin. Pêvajoya derketinê dê di heman demê de bûyerek be, ku tê de hem çapemenî û hem jî raya giştî dê fersendê bibînin ka ew çawa “westîyayî” ji stasyona fezayê derdikevin.
Serokê alîyê ermenî yê projeyê dibêje ku ji bo mîsyona analogê tîmên rêveberî û plansazîyê hene. Berevajî Ermenîstanê, ku dê bibe Mars, ew ê li gerstêrka erdê, ku dê bibe Aûstrîya, bin. Pispor dê plan bikin ka astronot di kîjan sehetê de bixwe, dê kengî ji qereqolê derkeve, ew ê bi kîjan ceribandina zanistî re li cîhê vekirî bixebite.
“Gava ku ew bi kincên xwe derdikeve, ew ramanek rast heye ku çi bike. Heger ji bo nimûne, bi roverê re bixebite, wê arasteyî xala “X” bike û beşek jê bikole, têxe cîhazê û vegerîne, pêdivî ye ku ew roverê bi fermanên dûr ve kontrol bike û encamê bigire , vegere stasyona fezayê, hemî ew encam tomar dikin, ku tîmê kontrol û plansaziya firînê dê berê li Vîyênayê werbigire.
Ji 12 ê adarê heta 5 ê nîsanê radyoya Giştî jî dê pêşveçûnên mîsyonê bişopîne.
